Endurance là cuốn sách tiếng Anh thứ hai mình đọc trong ‘hai năm’, từ 29/12 năm ngoái tới tận 11/1 năm nay. Và nó thật sự xứng đáng với khoảng thời gian ấy. Cuốn sách gần đây nhất mình đọc có dính dáng tới vũ trụ là Bí mật quá giang vào Ngân Hà, thể loại hài hước pha khoa học giả tưởng. Còn Endurance thuộc khoa học pha tiểu sử tác giả, là real-science, không phải science fiction.
Nếu coi khoa học không gian, các cơ quan vũ trụ, trạm không gian quốc tế ISS, những còn tàu vũ trụ và những chuyến hành trình vượt ra khỏi Trái Đất là ánh đèn sân khấu, là nơi để những đứa trẻ chưa biết gì về khoa học lấy làm nguồn cảm hứng bất tận cho trí tưởng tượng và tình yêu với khoa học sau này, thì những gì mà phi hành gia Scott Kelly kể lại như những cảnh quay Behind the Scence chân thực.
Với giọng văn tự sự đều đều, rất chi tiết, ít kịch tính và không dễ đọc (kể chuyện thật mà), nên mình cũng hơi bất ngờ khi ngấu nghiến hết 400 trang sách trong sự thích thú và hưng phấn. Có thể một phần là do mình rất hâm mộ ‘thương hiệu’ NASA từ lâu, nhưng cũng phải công nhận rằng mình trở nên yêu thích khoa học vũ trụ nhiều hơn từ khi đọc cuốn sách.
Tác giả Scott Kelly không phải ‘con nhà người ta’ vì ông đã rất chật vật trong trường cho tới khi học đại học. Không phải Kelly học tệ đâu, đơn giản là ông ta mất tập trung, bận tưởng tượng tới những sự việc đâu đâu trong giờ học. Mình cũng cảm nhận rằng hồi nhỏ, gia đình Kelly không hạnh phúc với ông bố bà mẹ nghiện rượu. Có điều sau chừng ấy điều gây ra bởi bố mẹ, họ vẫn là thần tượng trong mắt Kelly. Bà mẹ mỏng manh muốn thi tuyển vào ngành cảnh sát là tấm gương về sự phấn đấu, quyết tâm cho Kelly sau này: nhiều bước đi nhỏ sẽ dẫn đến một bước ngoặt lớn.
Về khía cạnh giáo dục, Scott Kelly tâm sự rằng thế hệ phi hành gia thời ông đều trải qua cái đêm bị đánh thức để theo dõi trực tiếp cảnh Neil Armstrong đặt chân lên mặt trăng. Sau đó, hầu hết lũ trẻ đều tin rằng mình sẽ đi vào không gian một ngày nào đó. Khoa học không gian và khoa học nói chung là thứ gì đó rất kích thích tụi nhỏ. Rõ ràng, làm trẻ em thích thú với khoa học khi còn nhỏ có thể tạo ra những bước tiến lớn trong tương lai. Khi sắp tốt nghiệp trung học, Kelly không biết mình muốn làm gì cho tới khi tình cờ đọc được cuốn sách The Right Stuff của Tom Wolfe. Đây chính là cuốn sách làm sống lại giấc mơ chinh phục không gian bên trong Kelly Mơ Mộng, biến ông thành một con người có lý tưởng và quyết tâm trở thành một phi hành gia. Cuốn sách được nhắc lại rất nhiều trong Endurance.
Trạm không gian vũ trụ ISS là một hợp tác quốc tế nằm ngoài Trái Đất. Khi được hỏi là ISS có xứng đáng với số tiền khổng lồ mà các nước bỏ ra không, Kelly nói rằng không có gì xứng đáng hơn việc hai siêu cường quốc từng là kỳ phùng địch thủ của nhau (Nga và Mỹ) cùng hợp tác vì sự khám phá kiến thức khoa học. Cũng không có gì xứng đáng hơn việc những người lính lái máy bay chiến đấu có thể triệt hạ nhau nay trở thành những đồng nghiệp sinh tử ngoài không gian. Có thể khoa học sẽ có những thành tựu vĩ đại sau khi hơn 400 thí nghiệm được ông và đồng nghiệp tiến hành ngoài vũ trụ trong một năm qua. Cũng có thể những dữ liệu thu thập cần trả lời bằng những câu hỏi khác, mất nhiều năm hơn nữa, tình bằng hữu mà nó mang lại là sự thật.
Ngoài sự quyết tâm đi lên từng bước để thoát khỏi thời đi học tồi tệ, kể cả khi trở thành phi hành gia rồi, Scott Kelly luôn khiêm tốn nghĩ rằng mình là một below-average guy stepping into an above-average role. Dù đạt được những thành tựu to lớn trong sự nghiệp (chưa dừng lại), ông coi mình chỉ là một phần của một điều lớn lao hơn. Một trong những đoạn kịch tính nhất trong sách là khi tác giả kể về tai nạn của con tàu Columbia năm 2003 làm bảy người trong phi hành đoàn thiệt mạng. Scott Kelly nhắc tên từng con người ưu tú để tưởng nhớ họ. Một thành tựu đạt được bởi một người có thể được tạo nên từ trí óc và sinh mạng của hàng ngàn người đứng ở phía sau. Với ông được là một phần của dự án chinh phục vũ trụ đã là một đặc quyền.
Có thói quen theo dõi tin tức Trái Đất khi ở ngoài không gian, Kelly nhìn thấy một nơi luôn luôn chao đảo vì mất mát và đau thương do mâu thuẫn chiến tranh, vì môi trường đang ô nhiễm một cách tồi tệ. Tuy nhiên, ‘trên tất cả’, khi nhìn Trái Đất từ ô cửa ở khoang Cupola, đó là một thứ đẹp nhất ông ta từng được nhìn thấy. Khi trở về Trái Đất, một trong những điều mà Kelly trân trọng nhất là được ‘ngồi yên’ một cách thư giãn trên bàn ăn với sự hiện diện của người thân yêu. Trọng lực giữ mọi món ăn trên mặt bàn để chúng ta thưởng thức một cách ngon lành và giữ người thân trên ghế để ta nhìn thấy họ mà không phải quay đầu hay lộn ngược. Mất một năm lơ lửng để Kelly hiểu được điều đơn giản như thế. Nhiều khi phải lùi lại, ‘đứng xa hơn’ để hiểu được điều mình đang có là gì.
Khi đọc sách, mình không hiểu được nhiều lắm những gì Scott Kelly mô tả về trạm ISS cho đến khi Yến Phạm chia sẻ bài hát 93 Milion Miles. Và hãy xem thêm Speed of Sound để hiểu rõ hơn về bối cảnh của A Year in Space và nhìn rõ gương mặt tác giả.
“93 million miles from the sun
People get ready, get ready
‘Cause here it comes it’s a light
A beautiful light
Over the horizon in to your eyes.”
Cảm ơn bạn đã đọc,
Hải Nguyễn
The Too Blue Scientist 
One thought on “Endurance: A Year in Space, A Lifetime of Discovery”